euskalkultura.eus

Aurten Buenos Aireseko Nafarroa Zentroak 130 urte betetzen ditu. Nola deskribatuko zenuke erakunde honek Argentinako nafar kolektibitatearentzat duen garrantzi historiko eta sinbolikoa?

130 urte betetzea emozioz betetako unea da, eta zaila da hitzetan adieraztea. Buenos Aireseko Nafarroa Zentroa ez da eraikin edo erakunde soil bat: gure kolektibitatearen historiaren parte da. Familia askorentzat, etorkizun berri batean lehenengo topaleku, babesleku eta ospakizunerako gune izan zen. Urteen poderioz, gure sustraiak, ohiturak, hizkuntza eta, batez ere, nafar izatearen harrotasuna bizirik mantentzea lortu dugu. Etxe hau babesleku bat izan da eta izaten jarraitzen du, bai iritsi zirenentzat, bai haien ondorengoentzat. Komunitate oso baten ahaleginaren, elkartasunaren eta iraunkortasunaren lekuko da. 130 urte betetzea esan nahi du nafar kultura bizirik dagoela, Argentinan presente eta etorkizunarekin.

Ondare kulturala digitalizatzea urteurrenaren jarduera nagusietako bat da. Zer erabaki bultzatu zaituzte horretara eta zein helburu jarri dituzue prozesu honekin?

Gure ondare kulturala digitalizatzeko erabakia memoriaren eta etorkizunaren aldeko konpromisotik dator. 130 urte hauetan, Nafarroa Zentroak dokumentu-aberastasun izugarria bildu du: fundazio-aktak, argazkiak, gutunak, argitalpenak eta jardueren erregistroak, guztiak nafar kolektibitatearen historiaren funtsezko parte direnak Argentinan. Pieza horietako asko artxibo fisikoetan gordeta zeuden, denborarekin ahuldu eta kontsultatzeko zail bihurtu direnak.

Lan hau egitea erabaki genuen ez bakarrik ondare hori babesteko, baizik eta belaunaldi berrientzat eskuragarri egiteko, bai hemen eta bai Nafarroan ere. Gure seme-alabek eta bilobek —eta baita ikertzaileek, ikasleek edo jakin-mina dutenek— jakingo dute nondik gatozen, nola antolatu zen gure komunitatea eta zein balorek gidatu gintuzten. Digitalizatzea da, azken finean, gure historia zaintzeko modu bat, proiektatzeko eta Nafarroaren eta Buenos Airesen arteko lotura sendotzeko, denborak eta distantziak ahuldu ez dezaten.

Zer motatako materialak ari zarete digitalizatzen eta zein irizpide erabili dituzue haien hautaketa egiteko?

Proiektuak katalogazio, deskribapen eta digitalizazio lan bat proposatzen du, ondoren balioan jartzeko. Material instituzional garrantzitsua (aktak, bazkideen fitxak eta funtzio administratiboa duten bestelako erregistroak) ez ezik, balio afektibo eta kulturaleko ondareak ere barne hartzen ditu, hala nola Zentroak argitaratutako aldizkaria, argazki-erregistroak, jaien programak eta denboran zehar erakundeko kideen bizitza soziala islatzen duen edozein dokumentu.

Lan hau dokumentuak babesteko ekintza gisa ulertzen dugu, baina baita memoria kolektiboaren zati bat berreskuratzeko modua ere, elkarte hauek iraganeko gizartean izan duten garrantzia eta gaur egungo zeregina balioan jartzeko.

Proiektuak, beharrezkotzat jotzen den kasuetan, dokumentuen kontserbazio eta zaharberritze esku-hartzeak aurreikusten ditu. Baina batez ere, dokumentuak gordetzeko baldintza egonkorrak sortzea bilatzen da (tenperatura, hezetasuna, argia, garbiketa aldizkakoa, manipulazioa) haien kontserbazioa bermatzeko.

Nola sartu da Marcelo Garabedian proiektuan eta zer ekarpen egiten du migrazioei eta garaiko prentsari buruzko ikerketetatik?

Marcelo Garabedian Buenos Aireseko Unibertsitateko akademikoa da, Espainiatik Latinoamerikara egindako immigrazioaren eta espainiar immigranteen prentsaren ikerketan espezializatua. 15 urtetik gora daramatza Memoria Viva proiektua (www.memoriaviva.com.ar) garatzen (Instagramen, Facebooken eta X-en memoria_viva bezala aurki daiteke). Programaren helburu nagusia da, batetik, erakundeen artxiboak kontserbatzea eta babestea, eta batez ere, erakundeen historia zabaltzea.

Migrazio prozesuak eta protagonista nagusiak ezagutzen ditu, eta komunitate bizitzaren bilakaera ulertzen du, Argentinako gizarte zibilaren egitura moldatu duten erakundeen bidez. Ezagutza horiek artxibo instituzionalekin lan egiteko jartzen ditu, jarduerak maximizatuz eta akademiaren ezagutza kriptikoak eta gizartea uztartzen dituen sinergia interesgarria sortuz. Proposamen osoa "unibertsitate hedapen" gisa uler daiteke, Oviedoko Unibertsitateko klaustroetan sortua, XX. mendearen hasieran, Asturiasen.

Zein erronka izan dituzue artxibo historikoa digitalizatzeko prozesuan? Material argitaragabe edo bereziki baliotsurik aurkitu duzue?

Erronkak etengabeak, iraunkorrak eta aldakorrak dira. Mende eta erdi baino gehiagoko erakundeetan, dokumentazioa eta material garrantzitsua etengabe bilatu behar da, sakabanatuta egon daitezkeelako, bazkideen etxeetan edo Zentroaren barruko leku ezohikoetan.

Beste erronka handi bat artxiboak gordetzeko egokia den espazioa sortzea da, bereziki toki murriztua duten lekuetan.

Materialen bilaketa eta bateratzea lortzeko, proposamen instituzionalak egin daitezke, hala nola bazkideei eskatzea etxean dituzten dokumentu historiko guztiak ekartzea (erakundekoak izan daitezke, edo dokumentu balioa duten bestelakoak: argazkiak, aldizkariak, gonbidapenak, bazkide-karnetak, etab.) digitalizatzeko eta dokumentu multzoan sartzeko.

Erronkarik handiena, kontserbazioaz gain, dibulgazioa da: publikoek dokumentazioa gozatzeko proposamen eskuragarriak aurkitzea, eta aldi berean, informatzeko eta kontzientziatzeko. Adibidez, bazkideen erregistroei dagokienez, material osoa online eskuragarri egongo den datu-base batean sartzea aurreikusten da, norbaitek senide, lagun edo auzokide baten partaidetza egiaztatu nahi badu, erraz egin ahal izateko.

Nola izango da artxibo digital horretarako sarbidea? Jende guztiak kontsultatu ahal izango du online, edo ikertzaileentzat soilik izango da?

Programak, lehenik eta behin, material instituzional fisikoa katalogatzea, deskribatzea eta kontrolpeko gordailuan gordetzea aurreikusten du. Ondoren, kontsultarako eta kontserbaziorako kopia digital bat sortzea aurreikusten da. Formatu digital hori hardware batean, hodeian edo bietan egon daiteke.
Ondoren, proiektuak kontsulta librea aurreikusten du interesa duten guztientzat, www.memoriaviva.com.ar webgunean eta erakundearen webgunean. Materialaren zati bat sare sozialen bidez ere zabalduko da, informazioa emateko eta webgunean kontsulta errazteko. Erakundeak ere aukera izango du ikertzaileei edo interesatutako bazkideei digitalizatutako materialak eskuratzeko aukera emateko.

Euskal, nafar edo akademiako beste erakunde batzuekin lankidetzarik badago proiektu honetan?

Oraingoz ez, gu gara kanpoko lehenengo Nafarroa Etxea ekimen honekin. Aitzindariak gara, eta baliteke beste Zentro batzuk ekimenera gehitzea bultzatzea.

Artxiboaz gain, zer beste jarduera aurreikusten dituzue urteurren berezi hau ospatzeko?

Artxiboaren digitalizazioaz gain, 130. urteurrena ospatzeko jarduera kultural askotariko agenda bat dugu. Horien artean, hitzaldi irekiak egingo ditugu euskal-nafar mitologiari eta Nafarroako Santiago Bideari buruz, gure nortasunaren alderdi garrantzitsuak partekatu eta zabaldu nahian. Halaber, publiko orokorrari —eta bereziki nafar jatorriko ondorengoei— beren jatorria ezagutarazten eta berreskuratzen lagundu nahi diegu.
Gure euskararen eskola ere protagonista izango da ospakizun hauetan, adin guztientzako hizkuntza eta kultura hurbiltzen dituzten jarduera bereziekin. Lagun Onak Abesbatzaren bisita ere jasoko dugu, kontzertu hunkigarri bat eskainiko dutelarik, eta euskal pilota topaketa batzuk izango ditugu, gure artean bizirik dirauen tradizio bat. Ospakizun hau iragana eskertuz eta etorkizuna ilusioz begiratuz bizitzeko pentsatua dago.

Nola irudikatzen duzu Centro Navarroren etorkizuna datozen urteetan, bere eginkizuna Argentinan memoria eta identitate nafarra zaintzeko orduan?

Centro Navarroren etorkizuna aktiboa, irekia eta belaunaldi berriekin konektatua irudikatzen dut. Badakigu memoria eta identitate nafarra zaintzea ez dela iraganari buruzko zerbait: zeregin bizia da, nafar jatorriko seme-alaba, biloba eta birlobaren bidez etengabe berritzen dena. Hori dela eta, erronka handiena da zubia izaten jarraitzea: Nafarroaren eta Buenos Airesen artean, tradizioaren eta orainaren artean, iritsi zirenek sentitu zuten emozioaren eta gaur egungo sustrai bila dabiltzanen artean.

Zentroa espazio dinamikoa izan dadin nahi dugu, non kultura ez den bakarrik kontserbatzen, baizik eta bizitzen: hizkuntzaren, musikaren, gastronomiaren, festaren, teknologiaren eta elkartrukearen bidez. Digitalizazioa horren parte da, baina baita belaunaldi berriek dituzten ekarpenekiko entzuteko prest egotea ere. Haiek parte sentiaraztea eta ondarea bere egiteko aukera ematea lortzen badugu, Centro Navarroren etorkizuna bermatuta egongo da urte askotarako.

Zer mezu utzi nahiko zenieke nafar ondorengo belaunaldi berriei, ondare hau zaindu eta baloratzeak duen garrantziaz?

Nafar ondorengo belaunaldi berriei esango nieke ondare hau ez dela urrunekoa edo iraganekoa: bizirik dago, familia bakoitzaren historian, abizen bakoitzean, eta oharkabean jasotzen dugun identitate keinu bakoitzean. Nafar izatea, urrunean egonda ere, izateko modu bat da: ahaleginaren balioa, hitza betetzearen garrantzia, lurrarekiko eta komunitatearekiko errespetua.
Ondarea zaindu eta baloratzea ez da atzera begiratzea nostalgiaz, aurrera begiratzea baizik, kontzientziarekin. Nafarroa Zentroa ez da etorri zirenentzat bakarrik: zuek ere baduzue lekua. Bizitzeko, aldatzeko eta bizirik mantentzeko da. Etxe hau zuena da. Zuen sentitzen baduzue, harrotasunez eta jakin-minarekin besarkatzen baduzue, gure aitona-amonek landutako haziak hurrengo belaunaldietan loratuko dira.